Казанда "Тљрки теллђр диалектологиясе, тарихы џђм грамматик тљзелеше” халыкара тюркология конференциясе узды.

Ул шушы љлкђдђ фђнни институт булдырган танылган галимђ, КДУ да озак еллар тарих-филология факультеты деканы вазифасын башкарган, татар филологиясендђ беренче хатын-кыз фђн докторы Дилђрђ Гариф кызы Тумашеваныћ тууына 85 ел тулуга багышланган иде. Халыкара чараныћ максаты – татар теленећ диалектларын џђм тарихын љйрђнњ љлкђсендђ милли казанышларны њзлђштерњ, ић яћа лингвистик агымнар џђм грамматик љйрђтмђлђр белђн танышу џђм аларны тљрки теллђрне, аерым алганда, татар телен тикшерњдђ куллану. Бу тиккә генә түгел, чөнки Д.Тумашева бөтен гомерен татар тел белемен, тюркологияне өйрәнүгә багышлый. Кљнбатыш Себернећ татар диалектларын љйрђнеп, татар диалектология фђненећ үсешенә зур љлеш кертә. "Татар грамматикасы”н тљзњдђге тырышлыгы љчен ТРныћ фђн џђм техника љлкђсендђге дђњлђт премиясенђ лаек була.

Конференция эшендә катнашкан Төркия, Кытай, Индия, Венгрия, Казахстан, Үзбәкстан, Әзербайҗан, Украина кебек илләрдән, шулай ук Башкортостан, Чувашия, Төмән, Мәскәү, Татарстан галимнәре Д.Тумашеваныћ фђнни-теоретик мирасы, диалектларны љйрђнњ љлкђсендђ милли филологиянећ казанышларын џђм тљрки теллђр тарихы, яћа грамматик љйрђтмђлђр џђм аларны хђзерге тљрки теллђрнећ тљзелешен љйрђнњ љчен файдалану мљмкинлеклђре, Идел буе халыклары ђдђбияты џђм мђдђнияте, татар џђм башкорт теллђрен љйрђтњ љлкђсендђ заманча технологиялђрне куллану тђќрибђсен тарату мђсьђлђлђрен карыйлар. "Тњгђрђк љстђл” утырышында яћа белем бирњ стандартларына књчњ шартларында туган теллђрне укыту, укучыларда туган телгђ мђхђббђт уяту, мђгълњмати технологиялђр чорында хђзерге заман татар теле укытучысы нинди булырга тиешлеге турында сљйлђшәләр.

Халыкара дәрәҗәдә зур кызыксыну уяткан конференциядә, ТДУ профессоры, филология фәннәре докторы Хәнисә Чәүдәт кызы Алишина хәбәр итүенчә, аның җитәкчелегендә барган яшь галимәләр, аспирантлар да катнашканнар, докладларын укыганнар. Якташыбыз Диләрә Гариф кызын хөрмәтләп конференциягә юл алган татар хәрәкәте активистлары Рәшит Сәләмов, Зыятдин Низамов та танылган академик истәлегенә оештырылган чараларда аның тормыш иптәше – Бөек Ватан сугышы ветераны, К.Тинчурин исемендәге татар дәүләт театрының баш режиссеры, ТРның атказанган мәдәният эшлеклесе, Г.Тукай премиясе лауреаты Равил Рәхим улы Тумашев, кызы – филология фәннәре докторы, профессор Ләйсән Равил кызы белән очрашканнар. З.Низамов аларга һәм оештыручыларга Төмән җире геройлары исемендәге истәлекле дипломнарын тапшырган. З.Низамов, Х.Алишина, И.Гарифуллин авторлыгындагы китаплар тупланмасы төрле ил, Республика китапханәләренә, дипломантларга бүләк ителгән.

"Конференция чын тюркология фәне бәйрәменә әверелде, - дип белдерә Х.Алишина. – Төрле илләрдән, төрле төбәкләрдән төрле дин, милләттәге, фәндә төрле баскычтагы кешеләрне бергә җыйды Д.Г.Тумашева. Академик Д.Заһидуллинаның төрки телләр һәм әдәбиятын өйрәнүдәге уңышлары өчен яшь галимнәргә Д.Тумашева исемендәге махсус диплом булдыру, мин күптән инде хат аша Президентка һәм башкаларга мөрәҗәгать иткән Казанда бер урамга атаклы галимә исемен бирү турындагы тәкъдимнәр хуплау алдылар.

Төмән дәүләт университетында татар бүлеге объектив сәбәпләр нәтиҗәсендә ябылу алдында торганга, ТДУда татар теле һәм тюркологиясе лабораториясен булдыру турындагы тәкъдимемне Россия тюркологлар комитеты председателе урынбасары Д.Насилов пленар утырышта яклап чыкты”.

Төрле төбәкләрдән килгән 9 галим арасында профессорыбыз Хәнисә Чәүдәт кызына да Казанның меңьеллыгына багышланган истәлекле медаль тапшыралар.

Г.ВӘЛИЕВА.