Без адђм балалары бигрђк тђ серле дљньяда яшибез. Тормыш дђвам итсен љчен џђр ќан иясе тудыруга сђлђтле буларак, "Тормышныћ яме, яшђњнећ тђме балаларда”, – дип юкка гына ђйтми халкыбыз. Књп кенђ гаилђлђр байлыкка кызыкмый, акча артыннан куышмый, ђ балалар тђрбиялђп њстерђ. Безгђ, џђрберебезгђ, тормышыбызны мђгънђле итеп корырга мљмкинлек бирелгђн. Гомернећ џђр кљнен њзећ џђм якындагы кадерле кешелђрећ љчен файдалы итеп уздыру – акыллы кеше гамђле.

Ерак сазъяк авылы Лаемтамакта яшђњче Нигъмђтуллиннар гаилђсе белђн танышып китик. Йорт хуќасы Таџир Хђннђн улы белђн аныћ тормыш иптђше Сара Рисмљхђммђт кызы ђле кичђ генђ кавышып, тормыш корып ќибђргђн тљсле тоелса да, алар инде 50 ел бергђ яшђп тђ куйганнар. Бњгенге алтын туйга њстергђн 9 балалары, бихисап оныклары, туган-тумачалары џђм авылдашлары ќыелган. Авыр шартларда яшђњче сазъяк авылларында алтын туйларга ќитњчелђр бик сирђк. Нигъмђтуллиннар гаилђ бђйрђменђ зурлап Коръђн ашы уздырырга џђм никах яћартырга ниятлђнгђннђр. Дљресен ђйткђндђ, яшьлеклђре советлар чорыныћ ић куђтле заманасына туры килгђн џђм, ќитмђсђ, Таџир абый коммунист буларак та, никах укылмаган булган. 50 ел гомер кичергђннђн соћ, алар Аллаџы Тђгалђ каршында, шђригать буенча ирле-хатынлы булдылар. Дингђ басу, аныћ кушканнарын њтђњ бервакытта да соћ тњгел. Коръђн џђм никах аятьлђрен укырга балалары Тубыл шђџђреннђн Рђхимќан хђзрђт Бохардиновны махсус алып килгђннђр.

Таџир абый шаян, мђзђкчђн кеше. Карчыгы Сара апа янына килеп: "Ђгђр дђ пенсия акчаћны мића биреп барсаћ гына, мулла сораганда "алдым” дип ђйтђм”, - дип кешелђрне кљлдереп тђ алды.

Никах урынына ќиткерелеп, барлык шартлары туры китерелеп, кияњ кђлђшкђ мђџђргђ алтын белђзек бњлђк итте.

Мђкалђлђребездђ, "бу кешелђр авырлыклар кичергђннђр”, дип язсак, "ул заманда бљтен кеше авыр яшђгђн”, диючелђр табыла. Алар хаклы, ђмма ятимлек ачысын кичергђннђргђ икелђтђ авыр булган. Сара апа белђн Таџир абый икесе дђ ятим њскђннђр. Илнећ ачлыктан, сугышлардан соћ тернђклђнеп килгђн чорында ятимлек, михнђттђн иза чиккђннђр, шул авыр елларны ђле дђ оныта алмыйлар.

Таџир абый 1938 нче елда Тђпкенбаш авылында туган. Гаилђлђре белђн Сђет авылында да яшђп алганнар.

– Йортыбыз авыл читендђ, тљнлђ бњрелђр килђ, ђнием чилђкне тукмагач кына качалар иде. Ђтием Янгутум авылына кибеткђ сатучы булып китте. Ђнием вафатыннан соћ, мин дђ ђти янына књчендем. Шул чак ул икенче хатынга љйлђнгђн иде. Њги ана каты, мин кљн-тљн књлђ (мешковина сугу) янында, њзем ач. Кибеттђн тућган сыек майны эретергђ љйгђ алып кайталар, њги ана љйдђн чыгып киткђн арада, шул майны 2-3 стакан ач карынга эчеп куям, сизеп алсалар, тукмак элђгђ, - дип бала чагын искђ алды ул.

Таџир абый Лаемтамак мђктђбендђ укып йљргђнендђ ђтисенђ мылтыктан аталар. "Њзен-њзе аткан”, дип атасын ќирлђп тђ куялар. Ђтисен соћгы тапкыр књрњдђн мђхрњм калган бала, каникулга кайткач кына, чи ятим калуын аћлый.

Сара апа белђн Таџир абый 1960 нчы елныћ 7 нче марты кљнне Лаемтамак авылында кавышып, кечкенђ генђ бер љйдђ яши башлыйлар. Гаилђдђ бер-бер артлы балалар туа. Таџир абый башта колхозда, аннары коопзверопромхозда 25 ел тракторчы булып эшли. Ул яхшы аучы да була. Тљмђндђ мактау китабына исем-фамилиясе теркђлђ. Партиягђ керђ, аныћ партбилеты ђле дђ саклана. Биш ярым ел район депутаты вазыйфасын башкара. Директор урынбасары булып та эшлђп ала. Балык колхозы оешканнан соћ, колхоз рђисе булып 50 елдан артык эш стажы белђн лаеклы ялга чыга.

Сазъяк хатын-кызлары шул елларда књлђ сугып, ќилђк ќыеп, хљкњмђткђ тапшырып, промхозныћ ђгъзасы булып саналганнар, ул еллар эш стажына чутланып, шуныћ белђн лаеклы ялга чыкканнар. Хђер, аягына нык басып тора башлаган балалар да књлђ суктылар, њзлђренђ ќитђрлек акчаны њзлђре эшлђделђр.

Сара апа яшь вакытыннан сабыр хатын иде, ул ђле дђ сабырлыгын югалтмаган. Тугыз баланы њстереп, аякка бастырасы да ќићел булмагандыр. Ирлђр алар иртђн эшкђ чыгып китђлђр, кич кайталар, ђ йорттагы эш, берсеннђн-берсе вак балалар, бакча, мал-туар барысы да хатын-кыз ќилкђсендђ.

Ничек кенђ булмасын, ђлбђттђ, гомер иткђндђ тљрлесе була, ђмма Нигъмђтуллиннар гаилђсенећ тавыш-гаугалары урамга чыкмады, њзлђренчђ тату яшђделђр.

Дњрт кыз, биш ир малай њстереп, аларныћ дњртесе югары белем, калган бишесе урта махсус белем алдылар. Бњгенге кљндђ алардан да бђхетле кеше юктыр. Чљнки алар балаларына дљрес тђрбия бирђ алдылар. Њстергђн ќимешлђренећ тђмен татып, рђхђтлђрен књреп яшилђр. Тик дљньялар гына тыныч булып, Аллаџы Тђгалђ књћел тынычлыгыннан аермасын иде.

                                                                                                                         Н.САФИУЛЛИНА.