|
 Минем ђтием Чамалетдин
Халиулла улы Чамалетдинов тумышы белђн Казанлы авылыннан. Сугышныћ
беренче кљненнђн алып соћгы кљненђ кадђр
њткђн ветеран. Берлинны алу бђрелешлђрендђ дђ катнашкан сугышчыныћ батырлыклары турында, кызганычка,
ђлегђ газета битлђрендђ язылмаган иде. Ул Аташ Халиуллин фамилиясендә Бљек
Ватан сугышы елларын уза. Ђтиебез књптђн
инде безнећ арадан китсђ дђ, аныћ сугыш еллары турында сљйлђгђн хатирђлђре
безнећ йљрђклђргђ уелып калган.
17 яшендђ безнећ ђтиебез дђ љйлђнђ. 1929 нчы елны ул Индђр
авылыныћ ќитешле гаилђсеннђн ић чибђр Гыйльмиҗамал Сабармет кызы белђн тормыш
корып яши башлыйлар.
Гаилђ сугыш башланган хђбђрне бик авыр кичерђ. 1941 елны ђтиебез
сугышка китђ. Алты балалы гаилђ ышанычы, терђге
булган якын кешесе - ђтисез кала. Ђтиебез сугышның беренче елларында 238
нче полкта пулеметчы була. Ржевск, Сталинград
сугышларында коточкыч авыр бђрелешлђрдђ катнаша. Авыр яралана.
Сталинград янђшђсендђге бђрелешлђрдђ "ут яћгыры” турында: "Дошман алга таба
омтылды. Безнећ 238 нче полкка приказ бирелде: "Биеклекны тотарга,
фашистларны бушатмаска”. Безнећ полкта
књпчелек себер ягыннан, якташлар. Печђн вакытында киселеп егылган яшь њлђн
сыман кырылды солдатлар. Яраланган, хђлсезлђнгђн килеш яћадан књтђрелделәр, барыбер дошманны биеклеккђ бушатмадылар. Шактый вакыт њткђч,
безнећ соћгы калган ике танкка резервтан артиллерия, танклар ярдђмгђ килде.
Фашист самолетлары, бомбалар очуы,
пулемет яћгыры, яраланган иптђшлђр – онытылмаслык, коточкыч еллар”... Ђтиебез
Сталинград бђрелешлђре турында књз яшьлђрен сљртђ-сљртђ сљйли иде. Бу
сугышларда ул яралана, госпитальдә дәвалана џђм аны бер атнага туган якларына
сђламђтлеген тљзђтергђ кайтаралар. 1942 ел, ноябрь ае. Бер атна вакыт књз ачып
йомганчы тиз њтђ. Тугыз айдан соћ мин дљньяга аваз салам. Әтиебез Орлов, Курск
дугасында, фашист танкларына каршы кљрђшкђндђ: "Үзебезнећ исђнлегебез турында
тњгел, ђ туган илебез турында уйладык”, - дип сљйли торган иде. Безнећ ђти дђ
танкка каршы шуышканда танк алдан
шартлый, снаряд вакытында килеп ќитђ. Язмыш аны саклап кала. Ул
бђрелештђн авыр яраланып, контузия алып госпитальгә элђгђ. Аны "Батырлык өчен”
медале белђн бњлђклилђр. Ул вакыт ђниебез ачлыктан, авырулардан дњрт баласын
югалта. Ул елларны тылда хезмђт итњчелђрнећ эше ќићеллђрдђн булмый. Бљтен авыр
эшне хатын- кызлар башкара. Ђниебез бер мђртђбђ бригадирдан љйгђ якынрак эш
сорый. Бала туган, икенчесе авыр хђлдђ. Тик аћа иң элек 40 сутый урак
урырга, кљлтђлђргђ ќыярга кушалар.
Караћгы тљнне љйгђ кайтып керсђ, улыныћ кечкенђ, ябыккан, әле суынып та
өлгермәгән гђњдђсе каршы ала...
Икенче кљнне эшкђ чакырып керђлђр. Ђни кайгысы кайгы булмый.
Фронтта кљн дђ мећлђгђн солдат њлђ. Сугыш кырларыннан дњрт туган абыйлары
ђйлђнеп кайтмый. Књп вакыт узмый, ђтиебез тагын фронт юлында. Тагын да авыр
яралар. Контузиядан соћ ул ишетми, сљйлђшми. Яралары тљзђлер-тљзђлмәс ул тагын
беренчелђрдђн булып Берлин юлында маршал Г.К.Жуков кул астында сугыша. 1945
елныћ апрель аенда Одер елгасын солдатлар белђн
кичеп чыга. Дошман соћгы кљчен ќыеп каршылык књрсђтђ. Рейхстагта
ќилфердђгђн Җићњ флагын књрергђ дђ насыйп була үзенә.
Сугышны 1941 елныћ ноябреннђн
1945 елныћ 9 май - Ќићњ кљненђ кадђр њткђн сугышчы "Сугышчан хезмәте
өчен”, "Батырлык өчен”, "Сталинград оборонасы өчен”, "Берлинны алган өчен”, "Германияне җиңгән
өчен” медальлђре белђн бњлђклђнђ. Батыр сугыш ветераны туган
ягына кайткач, колхозда барлык эшлђрне башкара. Тљнлђ балык тотса, кљндезен
колхоз эшенә чыккан: басу, печђн, утын эшлђре һәм башкасы. Ђниебез белђн
ђтиебез бик тырыш кешелђр булганнар. Балаларын аякка бастырганар, укытканнар,
тђрбия биргђннђр. Ђниебез дә, әтиебез дә юк инде. Бњген безнећ гаилђдђн апам
Мљнђвђрђ генә исђн.
Мђрвђр Әминова.
(Р.Умитбаева тђрќемђсе).
| 
