И гомерлђр! Азат Сђгыйтовныћ вафатына да 5 ел узып киткђн. Ђ бит талантлы журналист иде ул. Гаќђеп кљчле рухлы,

нык ихтыярлы шђхес иде.

Ни ђйтсђћ дђ, милли хђрђкђттђ тирђн фикер йљртњче, зирђк акыллы, тљпле уйлы, гамьле кешелђр катнаша. Менђ шућа књрђ 1990 елныћ сентябрендђ Тљмђн љлкђ Советыныћ карары белђн "Яћарыш” газетасыныћ редакторы итеп Азат Гыйззђт улы Сђгыйтов чакырыла да.

"Яћарыш”ка килеп эшли башлау белђн љлкђбезнећ иќтимагый-сђяси, мђдђни тормышына актив кушылып ќаны-тђне белђн эшкђ чумды ул. Беренче мђкалђсе дђ ић беренче мђгариф љлкђсе, яшь буынны укыту-тђрбиялђњ хакында иде. "Яћарыш”ны кљчђйтик” (15 сентябрь, 1990) мђкалђсендђ  ул: "Ић зур бурыч – балаларны ана теленђ љйрђтњ, њз халкыбыз ђдђбиятын, мђдђниятын яраттыру. Илебездђ барган яћарыш нђтиќђсендђ балаларыбызны ана телендђ, гореф-гадђтлђребез нигезендђ тђрбиялђњ мљмкинлеге туды...”, - дип язып чыкты. Ђйтергђ кирђк ки, 15 ел буена Азат Сђгыйтов ќитђклђгђн "Яћарыш”ныћ бурычлары да, кыйбласы да шул максатларны гамђлгђ ашыру булды. Беренче кљннђн њк Азат Сђгыйтовныћ публицистик мђкалђлђренећ барысын да берлђштерђ торган уртак сыйфат – татар теле бетњнећ якынаюын тоеп чаћ сугу, битарафлык, ваемсызлык йокысына талган миллђттђшлђребезне уяту идеясе ята иде.

1990-2005 еллардагы "Яћарыш”та басылган мђкалђлђрендђ миллилек, милли аћ, милли рух, милли горурлык њзен нык сиздерђ килде. Ќанында олы гамь, миллђт гаме булган кеше ђллђ каян књренеп тора бит. Беренче очрашуда ук мин Азатны чын-чынлап милли ќанлы, миллђтнећ бњгенге торышына аек дљрес бђя биргђн, миллђтнећ яшђеше, иминлеге љчен кљрђшергђ ђзер батыр йљрђкле азамат ир-егет икђнен тирђн тойган идем.

Азат Гыйззђт улы Сђгыйтовныћ 2005 елда чыккан "Бирешмђ, сакла газетаны” дигђн китабын кулга аласыћмы яки "Яћарыш”та басылып барган мђкалђлђренђ игътибарны юнђлтђсећме – барысында да милли горурлык, халкыныћ язмышы турында уйлану, борчылу мотивлары ярылып ята. Гаделсезлекне књреп, тирђн аћлап, аны кабул итмђњ аћа хас сыйфат иде. Ќђмгыятьнећ џђр ђгъзасы кебек њк язучы-журналист та – гади замана баласы. Ђгђр ул чын кеше булса, чор билгелђрен битараф чагылдырып кына калмый, аныћ мђкалђлђрендђ бу чорга мљнђсђбђт тђ, бђя дђ, кирђк икђн риза булмау џђм хђтта протест та гђњдђлђнђ.Ул њз язмышын халык язмышыннан аера алмый, бљтен эшчђнлеген, иќатын аћа – халыкка хезмђт итњгђ багышлый. Азат Сђгыйтов белђн дђ шулай булды. Тикмђгђ ул: "...15 ел чын-чынлап зур џђм мљџим кљрђш кыры иде...”, – дип язмагандыр. Аныћ "Яћарыш”тагы хезмђт юлы шома юллардан гына бармады, шактый гына кыенлыклар џђм гаделсезлеклђр белђн очрашырга туры килде аћа. Шунысы ђџђмиятле: ул тормышныћ мондый ваклыкларыннан џђрвакыт югары булып кала белде. 15 ел буе аныћ тынгысыз џђм тирђн рухи тормыш алып баруы "Бирешмђ, сакла газетаны” китабындагы џђр ђсђрендђ диярлек чагылыш таба, тынгысыз џђм намуслы йљрђк тибеше џђр ђсђренећ аџђћеннђн, рухыннан бљркелеп торды.

Азат Гыйззђт улы 15 ел эчендђ мећлђгђн миллђттђшлђребезгђ њз миллђте белђн горурлану хисе уятуда ђйтеп бетергесез књп эшлђде, туган халкына, туган иленђ, аныћ тарихына мђхђббђт тђрбиялђњдђ ђџђмиятле, файдалы мђгълњматларны газета битендђ бастыра барды. Мђкалђлђренећ кайсына гына игътибар итмђ, тормышыбызныћ, яшђешебезнећ кљнњзђк проблемаларын – ђдђбият-сђнгать, тел-тарих, ђдђп-ђхлак, дин мђсьђлђлђрен  њзђккђ куеп сурђтлђгђн тирђн эчтђлекле язмалар иде. Аларны укыйсыћ да, укучы књћеленђ аћлаешлы итеп китереп ќиткерњче калђм иясе – акыллы, тљпле шђхес, заманча њткен зиџенле журналист белђн очрашасыћ.

Беренче кљннђн њк "Яћарыш”ныћ љлкђбездђге татар халкын иќтимагый тормышка, социаль-мђдђни њсешкђ туплауда, миллђттђшлђребезне рухи фђкыйрьлектђн арындыруда, туган телебезне саклап калуда роле гадђттђн тыш зур булды – моны "Ђдђби Тљмђн” эшчђнлеге белђн бђйлђп аћлату урынлы булыр. "Яћарыш”ныћ мљхђррире Азат Сђгыйтов џђм Тљмђн дђњлђт университеты профессоры Хђнисђ Чђњдђт кызы Алишина ќитђкчелегендђ 2004 елныћ апреленнђн "Ђдђби Тљмђн” иќат тњгђрђге эшли башлады џђм ул берничђ мђктђптђ укучылар, укытучылар, ата-аналар белђн очрашып, ђйтергђ кирђк ки, њзенећ эш системасын булдырып љлгерде. Ђлеге система дљньяны танып белњ, туган халкы, аныћ књренекле шђхеслђре белђн горурлану, туган телебезгђ, халкыбызныћ изге гореф-гадђт, йолаларына мђхђббђт тђрбиялђњ максатын књздђ тота, "Ђдђби Тљмђн”нећ тљп юнђлешлђреннђн берсе – туган телне саклап калу, бу исђ миллђтебезнећ њзаћын уятуда, торгынлыктан чыгуда бњгенге кљннећ ић ќитди мђсьђлђлђреннђн берсе булып кала бирђ. Газиз телебезнећ – гасырлардан килгђн изге байлыгыбызныћ бњгенге торышы, сафлыгы, тљгђллеге, куллану даирђсенећ кысрыклануы, мђктђплђрдђ татар теле дђреслђренең елдан-ел кимње (яисђ бљтенлђй укытмау) ќанында милли хис сакланып калган кемне генђ борчымый, кемне генђ битараф калдыра икђн.

Татар теле – туган телебез. Аны ата-бабаларыбыз ничђ гасыр буена саклап, буыннан-буынга тапшыра килгђннђр. Шуныћ љчен генђ без њз телебезне – татар телен њзђккђ куеп, шуныћ нигезендђ башка теллђрне љйрђнергђ тиешбез. Шулай иткђндђ генђ миллђтен миллђт дип белгђн зыялы шђхеслђр тђрбиялђнђчђк. Љлкђбездђ яшђњче татарларныћ милли хђрђкђте, мђдђнияте, мђгарифе турында ић актуаль проблемаларны "Яћарыш”та чагылдырып баручы Азат Гыйззђт улы "Ђдђби Тљмђн”нећ максат-бурычларын шулай аћлата килде.

"Милли рух љлкђбезнећ ерак тљбђклђрендђ ничек яши? Адђм баласына тулы канлы тормыш белђн яшђр љчен рухи азык та кирђк, бигрђк тђ ул њзенећ туган телен, ђдђбиятын, мђдђниятен, тарихи тамырларын белђме? – диде. – Телне, халкыбыз тарихын, аныћ гореф-гадђтлђрен ќентеклђбрђк љйрђнгђн саен кешенећ интеллектуаль фикерлђњ сђлђте њсђ. Туган телне белњ генђ дђ ни тора? Ул дљньяны танып белњ, гњзђллекне тою чарасы да. Шућа књрђ џђр љлкђдђ – ђдђбиятта џђм сђнгатьтђ, фђндђ џђм њзара аралашканда аныћ ямен, дђрђќђсен, кыйммђтен югалтмыйк”, – диде Азат Сђгыйтов.

Кайда гына булмасын, "Ђдђби Тљмђн”нећ књчмђ утырышларында ул халкыбызныћ буыннан-буынга тапшырыла килгђн гореф-гадђт, йолаларын, тарихын љйрђнњ, югалтканнарны яћадан торгызу мђсьђлђлђрен књтђрђ, ђ туган телебезне, ђдђбиятыбызны пропагандалауда никадђр књркђм, саллы чаралар њткђрђ килде. Мђдђниятебезнећ "Ђдђби Тљмђн” дигђн иќади тармагын књз карасы кебек якын књреп, иќади мохитне рухландырып, канатландырып яшђњче тынгысыз ќанлы шђхес иде ул. Ђнђ шулай кечкенђ бер метеор шикелле ялтырап узды Тљмђннећ иќтимагый-мђдђни књгеннђн Азат Гыйззђт улы Сђгыйтов. Ныклы кыйбласы, милли йљзе, кљрђшчел рухы булган "Яћарыш” газетасыныћ нигез ташын салып калдырды.

Сњз дђ юк. Књренекле ќђмђгать эшлеклесе, мђгърифђтче, педагог, бљтен гомерен халыкка-хезмђткђ багышлаган Азат Гыйззђт улы Сђгыйтовныћ эшчђнлеге ХХ гасыр иќтимагый-мђдђни тормышы тарихында милли яћарышка ќитди йогынты ясаган џђм халкыбызныћ милли кыйбласын билгелђњдђ зур роль уйнаган иќтимагый-мђдђни хезмђте белђн халык хђтерендђ, књћел тњрендђ сакланып калачак шђхес ул.

Хђзер дђ, аныћ язмаларын кабат укыганда, мин аныћ олпат эре гђњдђсен књргђндђй, чын књћелдђн кычкырып кљлгђн калын тавышын ишеткђндђй булам, ђ ул ќырлап та ќибђрсђ, дљньяларыћны онытып торасыћ инде.

Люция ХЂБИБУЛЛИНА

ветеран укытучы, Россиянећ џђм Татарстанныћ журналистлар Союзы ђгъзасы.